مشکلات زیست محیطی

کمتر از یک هفته پیش 11 هزار دانشمند شرایط اقلیمی زمین را اضطراری خواندند. این خبر روی خروجی بسیاری از خبرگزاری ها قرار گرفت و به تیتر اول بسیاری از سایت ها تبدیل شد. اما این اعلامیه به اندازه گزارشات علمی «هیئت بین دولتی تغییر اقلیم» (IPCC) بار علمی ندارد. پیش از این دو اعلامیه دیگر منتشر شده بودند که هر کدام از کاستی هایی رنج می بردند.

این سند «دانشمندان جهان شرایط اقلیمی زمین را اضطراری می دانند» نامگذاری شده و در ابتدای آن عبارت: «ما، با امضای بیش از 11 هزار دانشمند از سراسر جهان، به طور واضح و مبرهن شرایط اقلیمی زمین را اضطراری می دانیم»، نوشته شده است.

مشکل از اینجا آغاز می شود که واژه «اضطراری»، واژه ای فنی نبوده و خواننده انتظار دارد دانشمندانی که این سند را ایجاد کرده اند، این کلمه را متناسب با اوضاع وخیم زمین، بیشتر شرح دهند. ولی تا انتهای سند دیگر از این کلمه استفاده ای نشده و تنها به طور مکرر گفته می شود که شرایط زمین اضطراری است.

در لا به لای سند، به پدیده های نگران کننده ای همچون گرما، آب شدن یخ ها، افزایش تولید گوشت و سفرهای هوایی اشاره می شود. همه این ها در تغییرات اقلیمی نقش داشته و یا نشانه آن هستند. این موارد نشان می دهند تلاش های بشر برای کاهش روند گرم شدن زمین کافی نبوده اند. دانشمندان این مشکلات را به طور مفصل با ادبیات علمی توضیح داده اند، اما بسیاری از این پدیده ها بیش از یک قرن است که وجود داشته اند و معلوم نیست چطور به طور ناگهانی به عاملی برای گرم شدن زمین تبدیل شده اند.

در این سند به شکل عجیبی روی مسائل اقتصادی هم تمرکز شده است؛ در حالیکه وماً ارتباطی با تغییرات اقلیمی ندارند. در جایی از آن نوشته شده: «اهداف ما باید از رشد تولید ناخالص داخلی و دنبال کردن فراوانی، به پایداری ایستم و بهبود سلامتی انسان ها از طریق اولویت بندی نیازهای اولیه و کاهش نابرابری ها تغییر پیدا کند.»

این موضوع عجیب است چون دو مورد از عواملی که در سند مثبت جلوه داده شده اند، (کاهش نرخ باروری و افزایش قیمت کربن)، تاثیرپذیری زیادی از اقتصادهایی دارند که افزایش تولید ناخالص داخلی در آنها بالاست.

اعلامیه مذکور فارغ از اینکه 11 هزار دانشمند آن را امضاء کرده اند، بار علمی ندارد. این سند در ژورنالی به نام BioScience منتشر شده که توسط اجتماعی حرفه ای از زیست شناسان تهیه شده است. اما معروفیت این ژورنال در انتشار مقالات و بحث ها در کنار بررسی های دقیق علمی است و به نظر می رسد این سند در دسته «مقالات» جای می گیرد.

اولین اعلامیه دانشمندان در مورد مشکلات زیست محیطی توسط «اتحادیه دانشمندان نگران» (Union of Concerned Scientists) سال 1992 در قالب نامه ای سرگشاده منتشر شد. سال 2017، گروهی دیگر از دانشمندان اعلامیه ای تحت عنوان «اخطاریه دوم» بدون مشارکت اتحادیه مذکور منتشر کردند.

اعلامیه جدید از لحاظ ساختاری شباهت زیادی به سند سال 2017 دارد؛ این تشابه به این دلیل است که توسط سه نفر از افرادی نوشته شده که اعلامیه قبلی را نوشته بودند. هر دو اعلامیه در ژورنال BoScience منتشر شده اند که نشان از وابسته بودن اخطاریه فعلی به اخطاریه سال 2017 دارد.

تفاوت اصلی اعلامیه سال 2017 در این بود که توسط بیش از 15 هزار دانشمند امضا شده بود و تغییرات آب و هوایی در آن اصلی ترین موضوع نگرانی محسوب می شد. در اعلامیه سال 2017 به دلیل اشتیاق فراوان دانشمندان به امضای سند، متولیان آن تصمیم به تشکیل «اتحادیه دانشمندان جهان» (Alliance of World Scientists) را گرفتند.

همین اتحادیه نیز پشتیبان سند جدید بوده و با مراجعه به وب سایت آن در کنار قدیمی بودن رابط کاربری، در بیشتر صفحه ها به تم اضطرار و رفتار ضد تجاری اتحادیه مذکور به چشم می خورد.

تغییرات آب و هوایی مشکلات متعددی را برای بشر به وجود آورده و اوضاع در آینده از این هم بدتر خواهد شد. تا اینجا نیز تلاش های بشر برای کاهش آن موفقیت آمیز نبوده است. این سند فارغ از جنبه اضطراری، به درستی دید دانشمندان در مورد تغییرات اقلیمی را منتقل می کند ولی امضای چندین هزار نفری به آن مشروعیت نمی دهد.

در حال حاضر کمپینی متشکل از 30 هزار دانشمند به وجود آمده که می گویند نباید از تغییرات اقلیمی نگران شد. باورهای این کمپین اشتباه بوده و بار علمی ندارد؛ ولی به دلیل تعداد زیاد حامیان، پای آن به کنگره باز شد. مشکل اصلی این است که با تمرکز روی اعداد، این سند و جنجال رسانه ای به راه افتاده پیرامون آن، خود را در معرض خطر تبدیل شدن به کلافی سردرگم قرار می دهند.

بعد ضد تجاری این اعلامیه نیز مشکلات متعددی را به وجود می آورد. این سند ساده ترین جنبه موفقیت یعنی دراز کردن دست دوستی به طرف تمداران، اقتصاددانان و مدیران شرکت ها را نادیده گرفته است. حامیان این اعلامیه باید به کشورهایی که به دنبال افزایش تولید ناخالص داخلی خود هستند نیز توجه کنند؛ چون به کمک آن نه تنها وضعیت معیشتی شهروندان رو به بهبودی می رود بلکه با ثروتمند شدن آنها توانایی سرمایه گذاری در فناوری های لازم برای کمک به محیط زیست فراهم می شود.

جدا کردن تغییرات اقلیمی از فعالیت های تجاری نیز بسیار سخت بوده و برای کمک به محیط زیست به افزایش بی حد و حصر ظرفیت ها برای تولید پنل های خورشیدی، توربین های بادی و اتومبیل های برقی نیاز داریم.

با توصیفات فوق به نظر می رسد دانشمندانی که این سند را امضا کرده اند چشمان خود را روی کاستی های آن بسته اند.